De maatschappelijke waarde van de Sociale Sportschool berekend

Tom Naberink is onderzoeker aan de HAN en projectleider bij de Sociale Sportschool – een sportinitiatief waar ouderen en jongeren samen sporten. Hij legt uit waarom onderzoek naar het effect van sport op welzijn zo belangrijk is. “Wij zijn zelf natuurlijk ontzettend enthousiast over de positieve impact van onze beweegaanpak op de deelnemers. Het is gaaf om te zien wat het met ze doet! Maar onze verhalen zijn anekdotisch van aard. We willen de impact ook kunnen kwantificeren richting de gemeente en andere subsidieverstrekkers. Impact op welzijn en sociale cohesie kun je echter niet zo makkelijk ‘tellen’, als bijvoorbeeld aantal deelnemers of aantal beweegminuten. Dus moesten we iets anders verzinnen.”

Welzijn uitdrukken in geld

De HAN toonde in onderzoek uit 2024 al aan dat elk uur sporten per week, gemiddeld zorgt voor een toename van 0,02 punt op een schaal van 0-10 in welzijn. Dat levert dezelfde winst in gevoel van welzijn op, als een maandelijkse inkomensstijging van € 245^[1]. Dat bedrag zie je niet terug als letterlijke winst in je portemonnee; het geeft vooral aan hoeveel baat we er als samenleving bij hebben om te sporten. Dat is waardevolle input voor beleidsmakers.

Methode aanpassen op de doelgroep

De cijfers van de HAN gelden voor de maatschappij in brede zin. Maar hoe berekenen we de waarde van individuele sportinitiatieven? Samen met Kenniscentrum Sport & Bewegen ontwikkelde de HAN de Sport en Bewegen Impactwijzer; een uitgebreid stappenplan met tips dat sportinitiatieven helpt om hun impact te meten – en eventueel te vergroten. 

Toch gebruikten Naberink en zijn collega’s een iets andere methode om de impact van de Sociale Sportschool te kwantificeren. Naberink: “De Impactwijzer is vrij uitgebreid en werkt met lange enquêtes waarin je veel uitvraagt bij de doelgroep. Wij hebben bewust naar een eenvoudiger methode gezocht, gezien onze doelgroep. Vooral onder de ouderen – we hebben deelnemers van 100 jaar oud – is niet iedereen goed in staat om zo’n lange vragenlijst in te vullen. Dat is ook weer voortschrijdend inzicht voor ons als onderzoekers; hoe kunnen we hun ervaren welzijn dan wél goed meten?”

Rode en groene duimpjes

Uiteindelijk werden 96 deelnemers op vier locaties van de Sociale Sportschool bevraagd via korte enquêtes. “Voor ons onderzoek ‘Impact sociale sportschool’ hebben we een vragenlijst ontwikkeld met slechts vijf vragen over het beweeggedrag, de fitheid en het welzijn van de deelnemers. Mensen konden met een rood of een groen duimpje aangeven of een stelling op hen van toepassing was. Simpel en visueel gestuurd dus.” De vragen waren bijvoorbeeld: ‘Ben je meer gaan bewegen?’ ‘Heb je voldoende mensen om je heen?’ En: ‘Ben je fitter geworden?’^[2]

Kritisch op wat meetelt

De resultaten van het onderzoek waren positief. Zowel de jongeren als de ouderen gaven aan meer te bewegen door de Sociale Sportschool, zich fitter te voelen en de bootcamps een verrijking te vinden voor hun leven. Resultaten die overeenkomen met het anekdotische bewijs, aldus Naberink. 

Uit het welzijnsonderzoek van de HAN bleek al dat het effect van sport op welzijn maar liefst drie keer zo groot is voor Nederlanders die kampen met eenzaamheid. Voor die groep heeft elke beweegminuut dus nóg meer impact op het gevoel van welzijn. De uitkomsten van de Sociale Sportschool bevestigen dat; 30% van de deelnemende ouderen bleek niet altijd voldoende mensen om zich heen te hebben, wat één onderdeel is van je eenzaam voelen. En juist zij gaven met de duimpjes aan dat hun welzijn is toegenomen dankzij de sociale interactie tijdens het sporten.

De onderzoekers waren kritisch op welke resultaten ze ‘meetellen’ voor hun impactsmeting. Naberink: “We hebben alleen deelnemers meegeteld die aangaven dat ze méér sociale contacten hebben gekregen en méér zijn gaan bewegen dankzij de bootcamp. Dus als ze eerst een andere sport deden, tellen ze niet mee. Zo houden we het onderzoek zuiver.”

Ik heb ook mijn lachspieren getraind.

Deelnemer (86 jaar)

Welzijnswaarde tussen €900 en €1.000 per les

Uiteindelijk berekenden de onderzoekers de welzijnswaarde van de Sociale Sportschool tussen de €900 en €1.000 per les. Het blijft een schatting, omdat het een gemiddelde is van de verschillende locaties. Naberink legt uit wat dat wel en niet betekent: “Dat betekent niet dat een betrokken partij hiermee € 900 tot €1.000 verdient, of dat de deelnemers dit geld krijgen. Maar we weten wel dat als je mensen € 900 tot €1.000 aan extra inkomen geeft per week, ze net zoveel gelukkiger worden als wanneer ze meedoen aan ons sportinitiatief in die week.”

Naberink schetst met een rekenvoorbeeld wat dit betekent voor gemeenten en andere subsidieverstrekkers. “Elke bootcamples levert € 900 tot €1.000 op aan toegenomen welzijn weten we nu. Als je bijvoorbeeld 15 bootcamplessen geeft aan een groep jongeren en ouderen, kom je al op €13.500 tot €15.000 dat je in totaal toevoegt aan welzijnswaarde. Terwijl je maar een subsidie van € 3.000 nodig hebt om die 15 lessen te organiseren. Dat is ongelooflijk aantrekkelijk!” 

Los van het specifieke bedrag, maken deze onderzoeksresultaten opnieuw duidelijk dat samen sporten het meest oplevert voor eenzame groepen. Naberink: “Die zou je dus nog gerichter moeten werven voor je sportinitiatief, want hén in beweging krijgen levert het meeste op. Maar dit is tegelijk de moeilijkste groep om te bereiken.”

De magie zit in de energie die vrijkomt bij samen sporten!

Sylvia van Aggel, Vitalis

Onderzoek een stap verder gebracht

De onderzoeksmethode is nog niet perfect, merkt Naberink op. “Het verschil met bijvoorbeeld de Impactwijzer is dat we hier maar vijf vragen gesteld hebben. We weten dus ook niet precies aan welke knoppen we nog kunnen draaien om méér impact te genereren. Maar onderzoek naar de sociale impact van sport is nog volop in ontwikkeling en elke nieuwe stap draagt daaraan bij. We hebben hiermee weer een extra use case en kunnen nu ook resultaten ophalen bij kwetsbare doelgroepen voor wie de grotere onderzoeken misschien niet geschikt zijn.”

Impact op welzijn kunnen kwantificeren maakt heel veel uit je verhaal, benadrukt Naberink. “En dat is eigenlijk het belangrijkste resultaat van dit onderzoek. Iedereen moet continu subsidie aanvragen voor – én verantwoording afleggen over uitgaven aan trainers, aan vrijwilligers, aan materiaal… Door je impact dan ook te meten, heb je een sterker verhaal.”

Niet iedereen heeft echter zomaar kennis over en ervaring met het meten van impact – of tijd voor zo’n onderzoek. Daarom roept Naberink sportaanbieders en gemeenten op om studenten in te zetten om de impact van lokale sportinitiatieven te meten. “Dat is voor hen een interessante stageopdracht en je bent er zelf mee geholpen om aan te tonen wat de impact van je initiatief is.”