Dit eerste deel gaat over de huidige bezetting van binnensportaccommodaties, trends en ontwikkelingen. In het tweede deel beschrijven we de tips en trucs vanuit het werkveld.
De noodzaak van kennis delen
Bij de meeste gemeenten gaat 80-90% van de uitgaven voor sport naar sporthallen, sportvelden en zwembaden. Daarom kijken veel gemeenten naar mogelijkheden om de inkomsten uit verhuur van accommodaties te verhogen en kosten te verlagen.
Maar dat is in veel gevallen geen gemakkelijke opgave. Zeker omdat, landelijk gezien, de bonden van de traditionele zaalsporten het moeilijk hebben. Al jaren dalen de ledencijfers van de binnensportbonden. Tegelijkertijd zijn traditionele veldsporten steeds vaker actief in de hal. Ook het bewegingsonderwijs is aan ontwikkelingen onderhevig, die invloed hebben op de bezetting van binnensportaccommodaties.
Het is vaak niet eenvoudig om de bezetting zo te managen, dat er sprake is van een goede en evenwichtige invulling van de uren. Daarom is het uitwisselen van kennis en ervaring in het werkveld zo belangrijk: om successen te delen en met elkaar te discussiëren over te nemen maatregelen.
Piek- en daluren in sportaccommodaties
Overdag zorgen scholen in veel accommodaties voor bezetting, maar dit dekt meestal niet alle uren. De bezetting kent vaak een piek in de ochtend, een gat aan het eind van de middag en een piek in de avond (tussen 19.00 en 21.00 uur). Figuur 1 is hiervan een schematische weergave.
Trends in seizoensgebonden bezetting
Een moeilijkheid bij de bezettingsgraad is dat deze seizoensgebonden is. Omdat veldsporten (zoals zaalhockey) in de winter steeds vaker naar binnen gaan, is de verwachting dat doordeweekse piekbelasting ‘s avonds in de winter de komende jaren toeneemt. Aan de andere kant staan accommodaties in de zomer vaak leeg vanwege de zomerstop en de schoolvakanties.
Andere invloeden op pieken en gaten in de bezetting
Omdat het ledenaantal bij zaalsportverenigingen onder druk staat, neemt het aantal personen dat voor 19.00 en na 22.00 sport waarschijnlijk af. De verwachting is dus dat de piek in de avonden smaller gaat worden.
Omdat steeds meer scholen overgaan naar een continurooster, wordt de spreiding in de bezetting ‘s ochtends evenwichtiger. Het gevolg daarvan is dat het gat in de bezetting in de middaguren de komende jaren alleen maar groter zal worden.
Uitdaging voor beheerders, exploitanten en beleidsmakers
Voor beheerders, exploitanten van sportaccommodaties, maar ook voor beleidsmakers is het dus de uitdaging om de bezetting ‘s middags hoog te houden en het gat aan het einde van de middag te verkleinen. Ook wil je het knelpunt in de avonduren, met name doordeweeks, zoveel mogelijk voorkomen. Bijvoorbeeld door de activiteiten ‘s avonds goed te spreiden en daarmee de pieken beperkt te houden.
Bestaande afnemers laten intensiveren
De kunst is om te streven naar een zo hoog mogelijke bezettingsgraad of maatschappelijk rendement van de binnensportaccomodatie. Het streven naar hogere opbrengsten kan vorm krijgen op twee manieren:
- Proberen meer afnemers te vinden voor het bestaande aanbod.
- Het aanbod te verruimen voor bestaande en eventuele nieuwe afnemers.
Het ligt voor de hand eerst te kijken of bestaande afnemers meer kunnen en willen afnemen. Als een volleybalvereniging op enig uur 20 mensen heeft sporten, kunnen dat er ook 30 of 40 zijn? En als alle bestaande uren ‘vol’ zitten, wil de vereniging dan mogelijk nog meer uren afnemen?
De vervolgvraag is welke vereniging op welk uur wil sporten, waarbij je ernaar streeft de vereniging in te roosteren die de uren het beste vult. Of kijk of andere aanbieders – of een basisschool wellicht – een betere invulling heeft voor een specifiek uur.
In de praktijk is het niet eenvoudig om het rooster op deze manier te optimaliseren. Maar het blijft de meest voor de hand liggende en meest kosteneffectieve manier om de opbrengsten te vergroten. Het organiseren van een gebruikersraad van binnensportaccommodaties in een gemeente kan helpen om makkelijker te schuiven met uren.
De accommodatie op een andere manier inzetten
Als je voor de bestaande sporthal niet meer afnemers kunt vinden, wordt de vraag: kun je de bezetting verbeteren door de accommodatie anders in te zetten? Of loont het om de accommodatie fysiek aan te passen, zodat je andere gebruikers kunt trekken?
Commerciële verhuur (bijvoorbeeld voor kinderfeestjes of buurtverenigingen) en het gebruik door scholen zijn belangrijk voor de inkomsten. Met name voor doordeweekse middagen. Bij privatisering is het belangrijk om goede afspraken (huurvoorwaarden) te maken tussen de exploitant en de gemeente. Die dragen bij aan soepele verhuur en een goede bezetting.
(Maatschappelijk) ondernemerschap
Om zo goed mogelijk te sturen op de bezetting van een accommodatie is ook (maatschappelijk) ondernemerschap van belang. Is de bedrijfsleider degene die ook serieus ‘aan de knoppen kan draaien’? Kan hij of zij roosterwijzigingen doorvoeren, tarieven differentiëren, investeringen doen en personeel flexibel inzetten? Alleen dan kan de bedrijfsleider de pieken goed managen en kun je hem of haar aanspreken als ondernemer en verantwoordelijk houden voor de bezetting.
Meer weten?
