Advies Sportraad: maak van sport publieke voorziening

Het rapport stelt stelselmatige veranderingen voor in de organisatie en financiering van de sport. In dit artikel lees je de belangrijkste bevindingen en aanbevelingen voor een toekomstbestendig sportstelsel, en enkele reacties uit het veld en de politiek.

Lees hier het volledige rapport De opstelling op het speelveld, of bekijk de samenvatting of factsheet van het rapport.

Hoe zorgen we ervoor dat zoveel mogelijk Nederlanders kunnen sporten en bewegen, op de manier die bij ze past? Om deze vraag te beantwoorden, vroegen de partners van het Nationaal Sportakkoord de NLsportraad om zich te buigen over de toekomstige koers van de organisatie en financiering in de sport. In een langdurig traject leverde zij onder meer een brancherapport aan, analyses en in samenspraak met de branche opgestelde beleidsscenario’s. Het adviesrapport is een volgende stap.

Enkele highlights uit het advies van de NLsportraad:

• meer (beleidsoverstijgende) regie vanuit de overheid
• wettelijk kader om sport te organiseren en financieren
• meer investeren in sportaccommodaties én openbare ruimte
• professionalisering van de sport en inzet op een volwassen arbeidsmarkt
• extra aandacht voor kwetsbare groepen met bijvoorbeeld inkomensmaatregelen
• vernieuwd en uitgebreid sport- én beweegaanbod
• onafhankelijke bestuursorgaan als verdeler van de overheidsmiddelen voor sport
• meer eenheid en samenwerking in de sportbranche: één branchevisie, één koepelorganisatie, één stem
• meer en betere samenwerking met andere branches en beleidsdomeinen

Ook stelt de NLsportraad een ambitieus doel voor: in 2025 is het percentage mensen dat voldoende beweegt voor hun gezondheid gestegen van 50% naar 60% en in 2030 naar 75%. Zo gaan we “van Europees kampioen zitten […] naar Wereldkampioen bewegen”.

Het adviesrapport: 3 onderdelen met aanbevelingen

Sport en bewegen is een groot goed voor de Nederlandse samenleving, klinkt uit het adviesrapport. Niet alleen als doel op zich, maar ook als middel om maatschappelijke doelen op het gebied van bijvoorbeeld gezondheid en welzijn te realiseren. Echter, mensen sporten en bewegen veel te weinig, aldus de NLsportraad. Bovendien, zo stelt ze, is de organisatie en financiering van de sport niet toekomstbestendig. Om toe te werken naar zowel een vitale samenleving als een sterke sportbranche, geeft ze aanbevelingen op drie onderdelen:

• Versterking van de sportbranche
• Ontwikkeling sport- én beweegaanbod
• Samenwerking met andere branches

Onderdeel 1: Versterking van de sportbranche

De NLsportraad stelt dat sport een publieke voorziening moet worden. Daarbij gaat het over zowel topsport, sport als bewegen. “[…] voor iedereen beschikbaar, toegankelijk en van kwalitatief goed niveau”. De raad concludeert dat er meer visie en regie vanuit de overheid nodig is. Evenals wettelijke borging om de taken en verantwoordelijkheden van de overheid en sportsector vast te leggen.

Nieuw stelsel

Een nieuw ‘stelsel’ kan dit realiseren. Een stelselwet regelt de ordening tussen overheid en markt, en tussen landelijke en lokale overheden. De coördinerend bewindspersoon werkt samen met andere beleidsterreinen en in afstemming met provincies, gemeenten en de sportbranche.

“Om de huidige sportbranche toekomstbestendig te maken, is expliciete steun van een sterke overheid nodig, die de urgentie van meer sport en bewegen onderkent, de branche helpt neerzetten als een publieke voorziening en de kwaliteit en toegankelijkheid van het (top)sport- en beweegaanbod in alle regio’s van Nederland bewaakt.” Uit: adviesrapport De opstelling op het speelveld, blz. 25.

De wettelijke invulling van dit nieuwe stelsel heeft de NLsportraad verder uitgewerkt in het wettelijk en financieel addendum bij het adviesrapport van 6 april 2021. De raad acht beleidsinstrumenten zoals sportakkoorden, programma’s en subsidieregelingen voor de toekomst te vrijblijvend om een sterk sportstelsel te organiseren. Daarom adviseert zij een sportwet te maken. Deze wet betreft topsport, breedtesport en bewegen. Met deze wet zou de overheid een officiële zorgplicht krijgen om sport toegankelijk te maken voor iedereen, waarbij de raad extra aandacht vraagt voor jeugd en kwetsbare groepen. Hoewel de overheid hiermee meer regie neemt, ziet de raad een cruciale rol weggelegd voor gemeenten: zij passen hun beleid aan op de lokale situatie en sturen bijvoorbeeld aan op optimaal gebruik van accommodaties.

Fysieke basisinfrastructuur

Het advies van de NLsportraad om te investeren in de fysieke basisinfrastructuur voor sport: sportaccommodaties én openbare ruimte. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor lokale voorzieningen voor breedtesport en bewegen, provincies voor bovenregionale infrastructuur zoals grote sportaccommodaties. De Rijksoverheid houdt de regie over de fysieke infrastructuur.

Professionalisering

Ook bepleit de NLsportraad een professionalisering van sportorganisaties en de betaalde en vrijwillige krachten die in de sportbranche werken. dat betekent betere professionele begeleiding, aangeboden door solide sportaanbieders.

Koepelorganisatie

Ook adviseert de raad de sportbranche om zich in één koepelorganisatie te verenigen. En ze stelt voor om de verdeling van overheidsmiddelen onder sportorganisaties uit te besteden aan een zelfstandig bestuursorgaan (zbo).

Onderdeel 2: Ontwikkeling sport- én beweegaanbod

Voor een toekomstbestendig sport- en beweegaanbod zou de sportbranche volgens de NLsportraad een plan moeten maken om het aanbod te vernieuwen en uitbouwen. Daarbij moeten kwetsbare groepen en niet-sporters extra aandacht krijgen.

De Sportraad stelt verder dat niet alleen in het aanbod geïnvesteerd moet worden, maar ook in de toegankelijkheid van sport voor álle Nederlanders. Het gaat om inkomensmaatregelen, vergoeding van sporthulpmiddelen en vervoer naar sportvoorzieningen. Ook financiële prikkels via belastingen of verzekeringen bieden mogelijkheden.

Onderdeel 3: Samenwerking met andere branches

Betere samenwerking tussen sport en andere sectoren is nodig, aldus het adviesrapport. Dit wordt mogelijk als de sportbranche professionaliseert. Ook betere samenwerking tussen ministeries is nodig om meer samenwerking tussen sectoren mogelijk te maken. Gemeenten versterken die samenwerking. Bijvoorbeeld door de inzet van meer gecombineerde functies en een impuls voor multifunctionele accommodaties.

Reacties uit het veld

• Tamara van Ark, minister van Medische Zorg en Sport op Twitter:
  Sport verdient een belangrijke rol in onze samenleving. Het advies van de @NLsportraad biedt handvatten voor een breedgevoerde discussie hierover. Samen met mijn collega’s in het kabinet pak ik de handschoen graag op. Dank voor het advies!

• NOC*NSF
  Anneke van Zanen-Nieberg, voorzitter NOC*NSF, waardeert het dat de NLsportraad overtuigd is van grote waarde van sport voor de samenleving. Ze benoemt ook de noodzakelijke versterking die nodig is om die waarde beter te benutten. “Vanuit het perspectief van de georganiseerde sport spreekt de gedachtegang van verdere versterking mij zeer aan.”

  Verder stelt ze dat het advies verschillende dimensies bij elkaar brengt. “In essentie gaat het om het verankeren van sport in de wet, een nauwere samenwerking in de hele sportbranche en meer financiële ondersteuning voor de branche om dat te realiseren. Het is goed dat al deze zaken in samenhang worden gepresenteerd.” In reactie op het advies om een zbo op te richten die de middelen verdeelt, waarschuwde ze wel voor de kosten van het optuigen van weer een nieuw ‘loket’ (Volkskrant – achter inlog).

• Gerard Dielessen, algemeen directeur NOC*NSF, waardeert de aandacht voor toegankelijke sport. “In het advies van de Sportraad is veel aandacht besteed aan het bereikbaar maken van sport voor iedereen. Daar zijn wij blij om.”
  Lees meer over de reactie van NOC*NSF op het adviesrapport.

• Vereniging Sport en Gemeenten (VSG)
  Lucas Bolsius, voorzitter van VSG, noemt het advies ‘een behoorlijke steen in de vijver’ wat betreft de organisatie van de sport. Het wettelijk kader roept vragen op. “Een integrale, beleidsoverstijgende aanpak op lokaal, provinciaal en landelijk niveau klinkt op zichzelf goed. Of daar een wettelijk kader voor nodig is? Je zou het nu ook al kunnen doen.” Gemeenten investeren al 1,5 miljard euro per jaar in sport en nog meer openbare ruimte, aldus Bolsius.

  Hij benoemt de samenwerkingen die al op lokaal niveau lopen, zoals de lokale Sportakkoorden en de buurtsportcoaches. “Een verdere versterking van wat wij als gemeenten nu al samen met onze lokale partners doen zou uiteraard toe te juichen zijn. Over de hoe-vraag gaan wij graag in de nabije toekomst in gesprek.”
  Lees meer over de reactie van VSG op het adviesrapport.

• Platform Ondernemende Sportaanbieders (POS)
  Het POS reageerde positief op het advies. Volgens het platform biedt het “kansen voor de sport om nog meer waarde te gaan leveren aan het welzijn en de weerbaarheid van de bevolking door een verhoogde sportparticipatie”. POS ziet één sport- en beweegbranche verder “als een kans om de daadkracht van de sport te vergroten”. Verder is het platform positief over de rol voor ondernemende sportaanbieders bij het uitbreiden van het sportaanbod dat voor iedereen toegankelijk is.
  Lees meer over de reactie van de POS op het adviesrapport.

• NLsportraad
  Volgens lid van de NLsportraad Bernard Wientjes bewegen we veel te weinig. “Er komt een epidemie op ons af die veel groter is dan corona: obesitas.” Er zijn volgens hem grote verschillen tussen gemeenten, en de afwezigheid van een sportwet, in tegenstelling tot de wél bestaande cultuurwet, betekent een gebrek aan regie. Als concrete optie noemt hij dat sportcontributie uit de zorgpremie zou kunnen worden betaald.
  Lees meer over de reactie van Bernard Wientjes (in Trouw – achter inlog).

• Sportforum Ede
  Belangrijke stap op weg naar volledige erkenning voor de sport. Sport niet langer de belangrijkste bijzaak. We gaan zo snel mogelijk aan de slag om te bezien wat de consequenties zijn voor het lokaal niveau en onze plek daarin.

• Hans Slender, beleidsadviseur sport gemeente Groningen
  “Van Europees kampioen zitten, naar Wereldkampioen bewegen.” Taaie vraagstukken vragen oplossingen buiten de huidige systeemkaders. Complimenten voor de inspanning van de @NLsportraad om met een alternatief te komen.

Eerste reacties Tweede Kamer tijdens wetgevingsoverleg 29 november

• Maurits von Martels, CDA-Kamerlid: “Ik ben niet direct voorstander van een sportwet.”
• Antje Diertens, D66-Kamerlid: “De infrastructuur van verenigingen is uniek in de wereld, kun je bijna als werelderfgroed beschouwen. Die moet wel een unieke plek blijven behouden in een moderne tijd.”
• Tamara van Ark, minister voor Sport: “Goed dat de Sportraad een aantal scherpe keuzes heeft gesteld en traditionele vormen ter discussie heeft gesteld. Ik ga daar niet nu al dingen van vinden, bijvoorbeeld over het idee van een Sportwet. Het is in elk geval heel interessant, ook de aanbevelingen, zeker voor een nieuw kabinet. We komen daar nog op terug in de Kamer; voor nu is het Interessant hoe het gesprek verder met stakeholders wordt gevoerd.”

Deelnemers webinar ‘De opstelling van het speelveld’

210 Mensen namen deel aan het webinar van de NLsportraad op 26 november. In dit eigen verslag worden onder andere resultaten gedeeld van de polls die tijdens het webinar zijn gehouden over inhoudelijke keuzes. “Opvallend daarbij is dat mensen die voor een gemeente werken in hoge mate prioriteit leggen bij het maken van een sportwet.

Ook de georganiseerde sport en beleid/wetenschap legt daarop de nadruk, terwijl maatschappelijk/commerciële sportaanbieders de eerste prioriteit leggen bij het maken van één visie en één koepel.” Ook is via deze link het webinar terug te zien. Doorpraten over dit belangwekkende adviesrapport? De NLsportraad is een LinkedIn-groep begonnen met dat doel. Geïnteresseerden kunnen een gedrukte versie van het advies bestellen.

Financiering

Volgens het adviesrapport is een forse financiële impuls nodig, structureel en incidenteel. Voor een toekomstbestendige financiering van de sport adviseert de NLsportraad om:

• de financiering te koppelen aan de verantwoordelijkheden in het publieke stelsel
• een forse financiële impuls te geven om van sport een basisvoorziening te maken

In het wettelijk en financieel addendum bij het adviesrapport adviseert de raad om tot 2030 geleidelijk steeds meer te investeren en een toekomstbestendig sportstelsel op te bouwen. Er is namelijk “een groeimodel nodig van samenhangende maatregelen“. Om dat te realiseren lopen de investeringen de komende jaren op, en vanaf 2030 zou jaarlijks structureel 970 miljoen euro nodig zijn voor meer professionals en accommodaties, evenals het verbeteren van de toegankelijkheid. Ook zou de overheid de komende 5 tot 10 jaar jaarlijks 570 miljoen euro incidenteel moeten investeren.

Volgens de NLsportraad betalen deze investeringen zichzelf uit. In het adviesrapport stelde ze al: “Een betere fysieke, mentale en sociale gezondheid betaalt zich uit door afname van het ziekteverzuim, toename van de arbeidsproductiviteit, uitstel van de zorgkosten, grotere deelname aan de samenleving en toename van de kwaliteit van leven.” In het financieel addendum wordt gebruik gemaakt van het onderzoek naar de Social Return on Investment (SROI). Dit onderzoek liet eerder zien dat https://www.allesoversport.nl/thema/beleid/148764-investeren-in-sport-en-bewegen-heeft-maatschappelijke-meerwaarde/.

Meer weten over het financieel en wettelijk addendum?

• Download het volledige addendum
• Bekijk het webinar over het addendum
• Lees de veelgestelde vragen tijdens het webinar over het addendum