Ten eerste is voor burgers de gemeentegrens niet altijd bepalend voor hun sport- en beweeggedrag. Ten tweede kunnen gemeenten elkaars expertise beter benutten (zie Achterhoek in beweging). Ten derde zou het synergie creëren in de diversiteit van sportaanbod. Dit artikel beschrijft acht samenwerkingsvormen voor gemeenten gebaseerd op teksten uit het visiedocument ‘Sport stimuleert’ van de Vereniging Sport en Gemeenten (2018).
1. Bovenlokale of regionale sportaccommodaties
Bovenlokale sportaccommodaties zijn accommodaties met een regionale functie waarbij het verzorgingsgebied groter is dan de gemeente waar de accommodatie is te vinden. Denk daarbij aan ijsbanen, skihallen, kartbanen, klimhallen, golfbanen, roeibanen, 50 meter zwembaden, topsportlocaties (Centra voor Topsport Onderwijs, Nationale TrainingsCentra), e.d.. Maar ook de voorzieningen (‘topsporthallen’, ‘stadions’) voor (amateur)sportverenigingen die op het (bijna) hoogste niveau spelen en die vragen om trainingsruimte, plaatsen voor toeschouwers, ruimte voor de media, meer parkeerplaatsen, eisen stellen aan de verlichting e.d.. De nieuwe Omgevingswet biedt de kans om een gezamenlijke omgevingsplan of intergemeentelijke omgevingsvisie op te stellen.
Voorbeeld: in Twente is een regionale samenwerking ontstaan vanwege de spreiding van bovenlokale en topsport voorzieningen. Zo is er in Enschede een schaatshal, in Almelo een topsporthal ISPA, Hengelo heeft het Fanny Blankers-Koen atletiekstadion en in Nijverdal een zwem-zorgaccommodatie Het Ravijn. Bij (nieuwe) lokale ontwikkelingen voor sportvoorzieningen met een regionaal verzorgingsgebied, vindt er onderling afstemming plaats.
Zie ook voorbeeld: Regionale sportkader Achterhoek in beweging
2. Talentontwikkeling
Talentontwikkeling is de brug tussen lokale breedtesport en de (internationale) topsport. Voor iedere sporter is de beleving (plezier) afhankelijk van de uitdaging. Kinderen/jongeren met extra talent kun je als gemeente uitdaging bieden door hen met andere toptalenten te trainen en aan topcompetities en – toernooien te laten deelnemen. Als er van een bepaalde sport niet genoeg talenten zijn om de gewenste voorzieningen te kunnen bieden, is samenwerking een slimme optie.
Tip: inventariseer welke takken van sport op bovenlokaal niveau in jouw regio al aanwezig zijn (bijvoorbeeld een hoog regionaal of landelijk niveau spelende vereniging en/of een regionaal trainingscentrum), voordat je als gemeente zelf start met het creëren van voorzieningen (accommodaties, trainers, onderwijs, financiële regelingen, …).
Voorbeeld: in Twente zorgen gemeenten met elkaar voor de ontwikkeling en ondersteuning van een regionale ondersteuningsstructuur voor sporttalenten met een dekkend netwerk van trainings- en begeleidingsfaciliteiten.
3. Evenementen
Voor sommige top- en breedtesportevenementen is regionale afstemming wenselijk of noodzakelijk. Dit geldt zowel voor sportevenementen die letterlijk de gemeentegrenzen overschrijden (o.a. wielerkoers, wandelvierdaagse, elfstedentocht, …) als voor grootschalige evenementen die andere gemeenten overlast kunnen bezorgen (bijv. verkeersoverlast) of juist waar de regio zich mee kan profileren. Door samen te werken kunnen risico’s, kosten en inkomsten van evenementen worden gespreid die voor een enkele gemeente te groot of te risicovol zijn.
Voorbeeld: De gemeenten Breda, Alphen-Chaam, Rucphen, Roosendaal, Woensdrecht en Tholen werken samen door middel van wielersport-evenementen met als doel een impuls voor de regionale economie. Door het verbinden van bestaande initiatieven (wielerevenementen en toertochten) onder een gezamenlijke noemer met als doel merkontwikkeling en promotie, efficiency en schaalvoordeel. Tevens wordt er in West-Brabant geïnvesteerd in accommodaties: o.a een wielerbelevingscentrum (inclusief retail- en horecavoorzieningen).4
4. Gehandicaptensport
Sporters met een handicap lopen vaak letterlijk tegen gemeentegrenzen aan. Door het kleine aantal sporters met een handicap binnen een gemeente is het vaak moeilijk om voldoende sporters te vinden om een team of vereniging draaiende te houden. Gemeentelijke samenwerking biedt kansen om hen toch hun sport te laten beoefenen. Niet alleen in het aanbieden van sport maar ook in de toegankelijkheid (gemeenten verschillen bijvoorbeeld in Wmo-verstrekkingsregels en sommige gemeenten vergoeden het sportvervoer alleen binnen de eigen gemeentegrenzen). Regionale samenwerking op het gebied van gehandicaptensport is cruciaal voor het vindbaar en toegankelijk maken van het sportaanbod.
Lees hier meer over bestaande samenwerkingsverbanden, een stappenplan, diverse rollen en/of succesfactoren van regionale samenwerking voor mensen met een beperking.
5. Buitensportvoorzieningen
Buitensportvoorzieningen gaan vaak letterlijk gemeentegrenzen over. Denk aan routes voor wandelen, hardlopen (bijv. obstacle runs), skeeleren, fietsen, mountainbiken, paardrijden en watersport. Waar vroeger het accent vaak lag op (verblijfs)recreatie, natuurbehoud en natuurbeleving, wordt het buitengebied nu ook als mooie plek voor sport en bewegen gezien. Een goede infrastructuur van routes draagt niet alleen bij aan aantrekkelijkheid van de regio voor recreanten en toeristen, maar ook aan vitaliteit van de bewoners en de kwaliteit van het vestigingsklimaat.
Voorbeeld: twintig Gelderse gemeentenwerken samen om gezamenlijk een recreatief routenetwerk aan te bieden (en in stand te houden). Dit routenetwerk moet leiden tot een grotere aantrekkelijkheid van de Veluwe voor inwoners en bezoekers en het vergroten van het economisch rendement.
6. Gedeeld werkgeverschap en schaalvoordelen in de exploitatie
Gemeenten kunnen het werkgeverschap van buurtsportcoaches, verenigingsondersteuners, etc. onderbrengen in een gedeelde of gezamenlijke regionale of provinciale werkgeversorganisatie. Dit kan operationele schaalvoordelen opleveren, meer doorgroeikansen voor de buurtsportcoaches opleveren en extra mogelijkheden bieden voor deskundigheidsbevordering. Door de grotere omvang van de werkgeversorganisatie kan er meer ruimte komen om buurtsportcoaches in dienst te nemen die gespecialiseerd zijn in de benadering van specifieke doelgroepen, zoals ouderen, chronisch zieken of kinderen met overgewicht. Zo zijn in Kennemerland 25 buurtsportcoaches in dienst van één stichting, Sportsupport, die werkt voor vijf gemeenten (Haarlem, Heemstede, Hillegom, Bloemendaal, Velsen).
Beheer en exploitatie van sportvoorzieningen kan worden ondergebracht in een gezamenlijk of regionaal sportbedrijf. Door de grotere omvang van dit sportbedrijf, zijn operationele schaalvoordelen te halen en kan meer specialistische deskundigheid in huis worden gehaald en behouden. Het zou ook eenvoudiger moeten zijn continuïteit en consistentie in onderhoud te borgen en in te spelen op onverwachte situaties.
De gemeentebesturen van Alphen-Chaam, Baarle-Nassau en Gilze en Rijen hebben hun ambtelijke organisaties per 1 januari 2016 samengevoegd . Voor het sportbeleid betekent dit dat er nu twee beleidsmedewerkers verantwoordelijk zijn voor alle drie de gemeenten. Het succes van buurtsportcoaches in Gilze en Rijen is geïntroduceerd in Alphen-Chaam en Baarle-Nassau waardoor het team buurtsportcoaches werd uitgebreid van 7 naar 12 medewerkers. Alle drie gemeenten profiteren nu van deze samenwerking, omdat zo’n groot team minder kwetsbaar is en er nu meer verschillende kwaliteiten, vaardigheden en achtergronden in het team aanwezig zijn.
7. Sportstimulering
Gemeenten kunnen samen besluiten in te zetten op sportstimulering, lidmaatschap van een sportvereniging te stimuleren, sportuitval te voorkomen of waarden en normen in de sport te bevorderen. Dit kan door samen campagne te voeren of samen dezelfde interventies in te zetten.
In het regionale sportkader “Achterhoek in beweging” staat als eerste doelstelling: “Een leven lang bewegen voor iedereen”. Een krachtige Achterhoek is niet mogelijk zonder vitale inwoners. Sport en bewegen dragen, als onderdeel van een gezonde leefstijl, bij aan de vitaliteit. De gemeenten zetten gezamenlijk in op sport en bewegen voor een actieve leefstijl, voldoen aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) en het elkaar ontmoeten. Lees meer op hun website, achterhoekinbeweging.nl.
Bekijk ook een ander voorbeeld, de Regiovisie Noord-Limburg
8. Duurzaamheid
Onder duurzaamheid vallen thema’s als energie en water besparen, het beperken van afvalstromen, het voorkomen van geluids- en lichtoverlast, ruimtebesparende technieken en multifunctioneel grond- of ruimtegebruik.
Voorbeeld: regiovisie sportregio Noord-Limburg (Gennep, Bergen, Venray, Horst aan de Maas, Venlo, Peel en Maas, Beesel) zet onder andere in op groen en gezond. Hierbij is één van de speerpunten duurzaamheid (Cradle to Cradle): duurzame voeding, duurzame materialen (denk aan recyclebare schoenen), duurzame borging en verankering en duurzaamheid t.a.v. sportaccommodaties.
Heb je voorbeelden van regionale samenwerking van gemeenten in de sport, geef het door aan Kenniscentrum Sport & Bewegen via Jeroen.Hoyng@kenniscentrumsportenbewegen.nl.
