Werkzame elementen bij verbinding zorg en sport
Het verbinden van aanbieders van zorg, sport en bewegen is soms lastig. Het is belangrijk dat elke partij zijn rol in de samenwerking oppakt. Wetenschappelijk onderzoek door Universiteit Maastricht (UM) en Wageningen Universiteit (WUR) en praktijkervaringen leveren een aantal werkzame elementen op. Deze elementen kenmerken een succesvolle samenwerking tussen zorg en sport. En ze typeren succesvol sport- en beweegaanbod voor kwetsbare mensen.
Deze werkzame elementen zijn:
1. Een aanpak gebaseerd op een analyse van de wijkproblematiek
Een goede analyse van de vraagstukken in de wijk is de basis voor de onderbouwing van de plannen. Zorg- en welzijnsorganisaties zijn eerder bereid tot samenwerken als duidelijk is wat de urgentie is en waarom.
2. De mate van aansluiting op de behoeften van wijkbewoners
Inzicht in de wensen van de doelgroep is essentieel. Waarom komen en blijven mensen met een gezondheidsrisico wel of juist niet in beweging? Sporten en bewegen is vaak niet vanzelfsprekend. Bovendien sluit regulier sportaanbod lang niet altijd aan bij hun wensen en mogelijkheden.
3. Doorverwijzing vanuit de zorg
Regelmatige doorverwijzingen vanuit de zorg leiden tot voldoende deelnemers. Dat maakt het de moeite waard om nieuw aanbod te organiseren. De rol van de zorgverlener is belangrijk, omdat de doelgroep meestal niet uit zichzelf in beweging komt.
4. Goede opvang/begeleiding door sport- en beweegaanbieders
Het is belangrijk dat zorgverleners erop vertrouwen dat het aanbod geschikt is voor de mensen die ze doorverwijzen.
5. Inzet van een makelaar/schakelaar
Het is overzichtelijk en tijdbesparend om een wijkfunctionaris aan te stellen die het aanspreekpunt is voor zorgverleners en sport- en beweegaanbieders.
6. Ondersteuning voor het samenwerkingsverband
Informatie en advies van (ervarings)deskundigen helpen bij het opstarten of verbeteren van lokale samenwerkingen tussen zorgverleners en sport- en beweegaanbieders. Het creëert een betere basis voor de samenwerking en borging.
7. Aandacht voor monitoring en evaluatie
Het is van belang de resultaten inzichtelijk te maken, net als de redenen dat deelnemers stoppen of enthousiast zijn. Het helpt bij het bijstellen van de eigen plannen en het is bruikbaar bij het motiveren van deelnemers. Bovendien vragen huidige en toekomstige financiers vaak om deze informatie. Dit biedt hen namelijk inzicht in wat er met hun geld gebeurt.
Onderzoek: Life Experience Through Sport (LETS)
Wageningen University & Research, Hogeschool Windesheim en Stichting Life Goals onderzoeken in het vierjarige project Life Experience Through Sport (LETS) de maatschappelijke impact en verbetermogelijkheden van sportprogramma’s voor kwetsbare volwassenen (zoals daklozen, verslaafden en ex-gedetineerden). Vier onderzoeksvragen staan centraal:
- Op welke manier worden competenties en vaardigheden, geleerd tijdens het sporten, gebruikt in het dagelijks leven?
- Welke onderdelen van sportprogramma’s zijn hierin van belang?
- Hoe kunnen deze sportprogramma’s beter worden ingebed in een integrale aanpak op gemeentelijk niveau?
- Wat zijn de maatschappelijke kosten en baten van sportprogramma’s?
De eerste uitkomsten zijn inmiddels bekend en worden beschreven in deze factsheet, met daarin de motieven om deel te nemen, de rol van de coach, de sfeer binnen de groep en de kracht van de programma’s. Positieve ervaringen worden vooral genoemd op het gebied van fysieke gezondheid en op emotioneel, cognitief en sociaal vlak. Ook dragen de programma’s bij aan afleiding, structuur, leefstijl en gevoel van acceptatie.
Ook is er onderzoek gedaan naar de bijdrage van deelname aan de sportprogramma’s van Stichting Life Goals aan leefstijlbevordering. Daarbij is gekeken naar de impact van structuur, toegankelijkheid, motivatie van de deelnemers, de invloed van de coach en externe factoren als financiën en de rol van instellingen. De resultaten zijn samengevat in deze factsheet.
De leerervaringen en successen van Stichting Life Goals
We onderzochten de aanpak van Stichting Life Goals aan de hand van deze zeven succesfactoren. We interviewden de Life Goals Coördinatoren van Amsterdam, Nijmegen en Purmerend, vertegenwoordigers van de samenwerkingspartners en enkele deelnemers. Op deze manier is in kaart gebracht waarin de werkwijze van Stichting Life Goals Nederland succesvol en wat andere organisaties hiervan kunnen leren.
1. Een analyse van de wijkproblematiek
Een analyse van de lokale situatie is voor Life Goals Nederland een voorwaarde om in een gemeente van start te gaan. Deze brede analyse gebruikt de Life Goals Coördinator om met lokale organisaties en personen een plan te schrijven. De lokale Life Goals Programma’s hanteren geen wijkaanpak. De cliënten van de zorg- en welzijnsorganisaties komen uit verschillende wijken. Op basis van interesse worden groepen gevormd en sport- en beweegprogramma’s aangeboden. De link met wijkproblematieken is er wel. In Nijmegen werken Pro Persona en RIBW bijvoorbeeld wijkgericht en door de locatie van SV Orion is het aanbod vooral goed bereikbaar voor kwetsbare burgers uit Nijmegen-Centrum en -Oost. Ook in Amsterdam zitten de partners in de haarvaten van de wijken waar ze actief zijn. Daar wordt wel geconstateerd dat er ook vanuit wijknetwerken aanbod is. Met dat aabod is een verbetering in afstemming nog mogelijk. Life Goals Purmerend zet wijkbuurtsportcoaches in, die ook deelnemen aan overleggen van de sociale wijkteams. Daardoor hebben ze goed zicht op wat er op wijkniveau speelt.
Kortom, bij de Life Goals Programma’s heeft men goed zicht op wat er lokaal speelt. Dat blijkt uit de deelname van zorg- en welzijnsorganisaties aan het netwerk, de uitvoering van de sport- en beweegprogramma’s en Life Goals Sessies.
2. De mate van aansluiting op de behoefte van de deelnemers
Life Goals-initiatieven onderzoeken altijd wat de behoeften van de cliënten zijn en sluiten daar zoveel mogelijk op aan. Dat gaat enerzijds over vragen als: gaan we voetballen of fitnessen? Anderzijds gaat dit over de invulling van de sportactiviteit. Spelen we een wedstrijd? Doen we een warming up? Het aansluiten op de behoefte van de deelnemers leidt ook tot dilemma’s. De cliënten willen namelijk vooral sporten, maar Life Goals wil ook thema’s onder de aandacht brengen zoals omgaan met winst en verlies, respect, motivatie en samenwerken. Maar daar zitten deelnemers niet altijd op te wachten. Terwijl dit vaak wel essentieel is voor hun herstel, hoewel voor sommigen alleen sporten al voldoende is.
Afbellen is hartstikke eng als je niet goed in je vel zit.
Maarten Moolenschot, ervaringsdeskundige en Maatschappelijke Sportcoach
Het werken aan bepaalde doelen voor persoonlijke ontwikkeling kan deelnemers ook afschrikken. De juiste balans hierin vraagt een slimme aanpak van de Maatschappelijke Sportcoach. Tussen het sporten door kan er dan ongemerkt toch aan doelen worden gewerkt. Ook het taalgebruik van de sportcoach doet ertoe. Het woord ‘sessie’ werkt bijvoorbeeld niet voor veel deelnemers. De sportcoach ziet in de praktijk ook dat deelnemers met elkaar praten over zaken die aan de orde zijn gekomen tijdens een sportactiviteit. Advies van deelnemer tot deelnemer werkt heel goed.
3. Doorverwijzing vanuit de zorg
De zorg- en welzijnsinstellingen die partner zijn van de Life Goals Programma’s in Amsterdam, Nijmegen en Purmerend zijn de belangrijkste ‘leverancier’ van deelnemers. Het merendeel van de deelnemers is er cliënt. In Nijmegen worden de cliënten van Pro Persona en de RIBW actief geïnformeerd over de mogelijkheden van Life Goals. In Purmerend is er een nauwe samenwerking tussen de Maatschappelijke Sportcoach en de begeleiders van Reakt, Spurd, AOP en Leviaan. In Amsterdam doen er cliënten mee van het Leger des Heils, Exodus en de Regenboog Groep. Ook doen er soms wijkbewoners mee met de sportactiviteiten. De zichtbaarheid in de wijk leidt namelijk tot vraag vanuit wijkbewoners. Wanneer hun deelname in het programma past, doen zij mee.
4. Goede opvang/begeleiding sport- en beweegaanbieders
De Life Goals Coördinator is bij elk programma de spin in het web. Hij bouwt en coördineert het programma in samenwerking met Life Goals Nederland. Maar het zijn Maatschappelijke Sportcoaches die de sportactiviteiten zelf begeleiden. Zij zijn allemaal opgeleid door Life Goals Nederland. Een sportcoach voert de werkwijze van de organisatie uit. Naast de sporttrainingen is de sportcoach ook verantwoordelijk voor het invullen van de Life Goals Monitor, het geven van Life Goals Sessies en het begeleiden van teams die deelnemen aan landelijke Life Goals Festivals. Bovenal is de coach verantwoordelijk voor het creëren van de juiste omstandigheden voor deelnemers om te werken aan hun persoonlijke ontwikkeling.
Ieder lokaal Life Goals Programma heeft meerdere Maatschappelijke Sportcoaches die ingezet worden. Dit zijn zowel professionele krachten als vrijwilligers van de partnerorganisaties. De RIBW in Nijmegen heeft bijvoorbeeld zes Maatschappelijke Sportcoaches. Ook het Leger des Heils heeft sportcoaches. In Purmerend werkt een deel van de sportcoaches bij Spurd. Naast de sportcoaches zijn ook regelmatig (activiteiten)begeleiders aanwezig van de zorg- en welzijnsinstellingen waar de deelnemers cliënt zijn bij de sportactiviteiten. In Purmerend is er ook incidenteel ondersteuning van vrijwilligers van sportverenigingen. Een belangrijke voorwaarde is dan wel dat zij openstaan voor de deelnemers en hun problematiek.
5. Inzet van een makelaar/schakelaar
Achter ieder lokaal initiatief staat een Life Goals Coördinator. Dit is de initiator, makelaar, schakelaar en organisator van het lokale programma. De coördinator legt de eerste contacten met potentiële partners, bouwt het netwerk op, maakt samen met de partners het lokale plan van aanpak, zorgt voor financiering, organiseert en coördineert de uitvoering, onderhoudt de relatie met de partners en bouwt het initiatief verder uit. De coördinator is lokaal het gezicht van Life Goals, dus voor de partners uit de sport en uit het sociale domein.
6. Ondersteuning voor het samenwerkingsverband
Life Goals Nederland ondersteunt de Life Goals Programma’s. De Life Goals Academie verzamelt en borgt kennis, en deelt deze met de lokale Life Goals Programma’s. Door deze werkwijze is er (nog) weinig behoefte aan ondersteuning vanuit andere partijen. De uitwisseling van kennis en ervaringen tussen de lokale initiatieven vindt onder andere plaats tijdens scholingen en kennisbijeenkomsten. Van meerwaarde is ook de diversiteit aan samenwerkingspartners, die bovendien voor een deel professionele organisaties zijn. Hier is vaak de kennis en expertise aanwezig om vraagstukken die spelen te beantwoorden.
7. Aandacht voor monitoring en evaluatie
Alle lokale initiatieven gebruiken de app Life Goals Monitor. Hiermee wordt de persoonlijke ontwikkeling van de deelnemers bijgehouden. Drie keer per jaar wordt hun ontwikkeling in beeld gebracht via deze monitor. Ook de ontwikkelingen binnen het project zelf worden in kaart gebracht. Bovendien gebruikt de organisatie de monitor om de impact van lokale programma’s aan te tonen. Ze gebruikt de uitkomsten voor rapportages naar stakeholders en partners.
Over Stichting Life Goals Nederland
Stichting Life Goals Nederland werkt als landelijke aanjager van lokale sportprogramma’s voor kwetsbare mensen. Door middel van sport brengt ze kwetsbare mensen weer in beweging. Ze richt zich op mensen die om welke reden dan ook zijn vastgelopen in het leven. Zoals dak- en thuislozen, statushouders, verslaafden, zwerfjongeren, tienermoeders, ex-gedetineerden of verwarde personen die in de opvang zitten.
In dit artikel analyseren we de aanpak van Stichting Life Goals op basis van de beschreven werkzame elementen. Andere belangrijke kenmerken van Stichting Life Goals zijn onder andere:
- Lokale netwerken: de Life Goals Programma’s draaien op lokale netwerken. Verschillende lokale sportaanbieders en zorg- en welzijnsorganisaties zijn betrokken. Soms is ook de gemeente betrokken. De samenwerking met de gemeente biedt voor beide partijen veel kansen.
- Aard samenwerking: de lokale samenwerkingen worden gekenmerkt door veel vertrouwen in het initiatief en in de andere partners. De betrokkenen zien veel meerwaarde in de initiatieven. Zoals betere afstemming van het sportaanbod en het beter bereiken van kwetsbare doelgroepen.
- Financiering: de samenwerkingspartners brengen veel personele inzet. Ook wordt er gebruikgemaakt van fondsen en van financiering vanuit de gemeente.
Meer weten over Stichting Life Goals? Of nog meer inspiratie opdoen voor het verbinden van sport en zorg? Lees dan dit artikel met alle ins en outs.
Geïnspireerd?
Ben je geïnspireerd geraakt? Neem dan contact op met Karin van der Maat (karin.vandermaat@kenniscentrumsportenbewegen.nl).
Dit artikel is tot stand gekomen door interviews met de Life Goals-coördinatoren van Amsterdam, Nijmegen en Purmerend, vertegenwoordigers van de samenwerkingspartners en enkele deelnemers.
Lees meer
- Als gemeente de verbinding creëren tussen sport en zorg? Met deze 10 tips zet je optimaal in op deze kansrijke samenwerking om je beleidsdoelstellingen te behalen.
- Wat werkt bij de opzet van lokale samenwerking tussen zorg, sport en bewegen? Lees de tips in “Wat werkt bij de opzet van lokale samenwerking tussen zorg, sport en bewegen” of bekijk deze brochure.
- Weten waarom goede communicatie, een juiste taakverdeling en zichtbaarheid van de samenwerking zo belangrijk zijn? Lees dit onderzoek: associations between partnership characteristics and perceived success in Dutch sport-for-health partnerships.
- Meer weten over hoe je omgaat met partners om borging te stimuleren? Je leest het in: Borging (5): hoe ga je om met partners?
- Hier vind je het online dossier met alle actuele informatie over het Sportakkoord.
