Op het moment dat je hersenletsel oploopt, betekent dit zeker niet dat je niet meer kunt sporten. Het is zelfs goed om te blijven bewegen. Dat bevordert niet alleen je herstel, maar het geeft je ook een prettig gevoel en zorgt ervoor dat je sociale contacten op doet. In Nederland zijn er gelukkig veel mogelijkheden om te sporten voor mensen met een beperking. Denk aan roeien, fitness of zwemmen. Het belangrijkste is dat de sport met plezier wordt beoefend.
Maar het blijkt met name voor mensen met niet-aangeboren hersenletsel lastig om de stap te zetten om (weer) te gaan bewegen. Hoe kun je deze stap verkleinen en wat kan sport precies betekenen voor mensen met niet-aangeboren hersenletsel? Deze en andere vragen kwamen aan bod tijdens de lezing ‘Kracht van Aangepaste Sport’.
Breuk
Bij niet-aangeboren hersenletsel is er sprake van een ‘breuk in de levenslijn’, en die breuk is onomkeerbaar. Het levenspatroon, de relaties, het werk en de verwachtingen voor de toekomst die mensen vóór het hersenletsel hebben, kunnen in één klap in duigen vallen of in een ander licht komen te staan. Je kunt niet-aangeboren hersenenletsel als volgt omvatten: ‘Niet-aangeboren hersenletsel is een verzamelnaam voor alle letsels aan hersenen die ontstaan zijn na de geboorte. Vaak heeft een persoon dan al een normale ontwikkeling laten zien en ontstaat vrij plotseling een afwijking waardoor één of meerdere functies van de hersenen wegvallen of slechter worden’.
“Je zit lekkerder in je vel als je sport en je hebt meer zelfvertrouwen”
Shanne Ebbeling
Niet-aangeboren hersenletsel kan verschillende oorzaken hebben. Er wordt onderscheid gemaakt tussen traumatisch (bijvoorbeeld een ongeval of val op het hoofd) en niet-traumatisch letsel (bijvoorbeeld een beroerte, Multiple Sclerosen, Parkinson, Epilepsie en hersentumoren). Mensen met niet-aangeboren hersenletsel kunnen problemen hebben op uiteenlopende gebieden: zintuiglijk, motorisch, cognitief, psychologisch (gedrag, emoties, verandering van persoonlijkheid). De specifieke gevolgen verschillen van persoon tot persoon. Dat heeft te maken met de plaats van het letsel, de ernst van de beschadiging en de leeftijd waarop het letsel is ontstaan.
Het is lastig om eenduidige cijfers over niet-aangeboren hersenletsel te geven. Gerapporteerde cijfers lopen uiteen van 10.200 tot 50.000 nieuwe gevallen van traumatisch hersenletsel per jaar en 41.000 nieuwe beroertes. Naar schatting 500.000 mensen in Nederland leven met de gevolgen van niet-aangeboren hersenletsel. Ongeveer 10-15% van de hersenletsels is ernstig, deze mensen verblijven doorgaans permanent in een intramurale setting als verpleeghuis of een woonvorm voor mensen met een lichamelijke handicap. Dit zijn 24- uursvoorzieningen. De andere 85 tot 90% leeft zelfstandig, al dan niet met partner en kinderen. (Vilans, 2012).
Rita van Driel, werkzaam bij NOC*NSF en lid van IPC, legt in de videocolumn uit wat sport en bewegen betekent voor mensen met niet-aangeboren hersenletsel. “Je kunt er zelfvertrouwen door krijgen. En dat is de kracht van sport”, is de kern van haar boodschap.
Voordelen aan bewegen voor de hersenen
Er zitten veel voordelen aan bewegen voor de hersenen. Lichaamsbeweging houdt namelijk ook ons brein in conditie, zoals prof. Erik Scherder al enkele jaren bepleit. Bij mensen met hersenletsel, met name als er beschadiging is van de frontale lob, is er vaak sprake van inactiviteit ten gevolge van ofwel de motoriek ofwel de gevolgschade van het letsel, zoals vermoeidheid, initiatiefname. Juist bij hen is het belangrijk dat zij van buitenaf gestimuleerd worden om te bewegen, wat vervolgens weer effect heeft op het functioneren van de hersenen.
Maaike Hibma, ambulant begeleider bij professionals in niet-aangeboren hersenletsel, stelt dat de gevolgen van hersenletsel bij iedereen anders zijn. De plek waar de hersenen beschadigd zijn, is ook erg belangrijk voor de gevolgen. “De eerste twee jaar zie je nog een groot herstel bij mensen met niet-aangeboren hersenletsel, maar het wordt nooit helemaal zoals het was”, aldus Hibma.
Maar volgens de ambulant begeleider kan sporten en bewegen bijdragen aan het herstel én is het belangrijk te blijven bewegen. Bewegen heeft namelijk veel positieve effecten op de hersenen:
- Bewegen zorgt voor een betere doorbloeding in de hersenen;
- Bewegen bevordert de aanmaak van nieuwe hersencellen (houd hersenen gezond door te bewegen);
- Bewegen bevordert de mogelijkheid dat hersendelen functies van beschadigde hersenen overnemen;
- Bewegen kan negatieve gevolgen van stress op de hersenen tegen gaan;
- Bewegen zorgt voor aanmaak van stoffen in de hersenen die ons een prettig gevoel geven.
In het artikel “Sport en bewegen voor mensen met een lichamelijke handicap is zinvol” op kun je precies lezen wat alle voordelen van sport en bewegen zijn voor mensen met een handicap.
Volgens Hibma is het voor mensen wel lastig om weer te gaan sporten nadat ze hersenletsel hebben opgelopen. Ze lopen tegen een aantal dingen aan:
- Grenzen opnieuw leren kennen;
- Onzekerheid, angst;
- Veel prikkels;
- Vermoeidheid;
- Fysieke beperking;
- Initiatief problemen;
- Sociale context.
Edwin van der Sar Foundation
Om deze drempels bij mensen weg te nemen, organiseert de Edwin van der Sar Foundation beweegprojecten voor mensen met hersenletsel. Zo realiseert de Edwin van der Sar Foundation onder meer zwemuren voor mensen met een hersenbeschadiging op meerdere locaties in Nederland. Daarnaast is er het project Meet me at the gym. Meet me at the Gym maakt sporten met hersenletsel mogelijk bij erkende beweegcentra in Nederland.
Vanwege de samenwerkingen met grote instellingen en landelijke partijen bereikt de foundation een grote groep patiënten. Het ondersteunt bovendien ook projecten van anderen met donaties uit het Stimuleringsfonds. Kijk op de website voor meer informatie en andere projecten van de Edwin van der Sar Foundation.
CASA Reade
Voor mensen met niet-aangeboren hersenletsel is het vaak onmogelijk om te sporten in een normale gym. Bijvoorbeeld omdat de ruimte beperkt is of de apparaten zijn niet op maat gemaakt zijn. Daarom zijn er aangepast sportcentra, zoals CASA Reade in Amsterdam. De 23-jarige Shanne Ebbeling raakte na vier hersenbloedingen gedeeltelijk verlamd. Voor haar is sporten en bewegen erg belangrijk en daarom is zij blij dat sport drie keer per week onder begeleiding kan sporten bij CASA Reade. “Sporten is belangrijk omdat het goed is voor de conditie”, aldus Ebbeling.
“Na hersenletsel gaat de conditie heel erg achteruit, maar dat kun je opbouwen met sporten. In het begin stond ik vijf minuten op de loopband. Dat heb ik nu uitgebouwd tot een uur. Sporten is goed voor de belastbaarheid. Je kunt meer. Als je niets doet, heb je veel meer last van je spieren en gewrichten. Bovendien zit je lekkerder in je vel als je sport en heb je meer zelfvertrouwen.”
Drempel om te sporten
Volgens Ebbeling is het belangrijk dat je na de revalidatie een hobby zoekt om de tijd te vullen. In het geval van haarzelf was dit sporten. Via internet vond ze CASA Reade, dat er is voor iedereen met een handicap en/of chronische aandoening. Maar het duurde wel even voordat Ebbeling de stap om naar het sportcentrum te gaan maakte. “Het was wel een drempel om te sporten. Op aanraden van de doktoren ben ik op zoek gegaan naar mogelijkheden om te sporten en uitgekomen bij CASA Reade. De eerste keer is heel spannend, maar er wordt een intakegesprek gevoerd om te kijken wat beste bij je past. En de eerste paar keer loopt er iemand met je mee in de fitnesszaal om te kijken wat je kunt doen.” Nu sport Ebbeling drie keer in de week en is ze het levende bewijs dat mensen met niet-aangeboren hersenletsel enorm veel baat kunnen hebben bij beweging.
Factsheet: Sport en bewegen voor mensen met een niet- aangeboren hersenletsel.
Lezingenreeks
Behalve de lezing over niet-aangeboren hersenletsel, volgden er in de lezingenreeks Kracht van Sport ook nog bijeenkomsten over lichamelijke beperking (20 april), verstandelijke beperking (18 mei) en auditieve en visuele beperking (8 juni). De lezingen zijn gebundeld in de publicatie ‘Kracht van Aangepaste Sport’, 2016.
Ga voor een overzicht van het sportaanbod voor mensen met een handicap naar het artikel “Sporten met een handicap: een overzicht van het aanbod“.
