Hoe ouder je wordt, hoe meer je gezondheid afneemt. Voldoende lichamelijke activiteit helpt lichamelijke beperkingen voorkomen of verminderen. Regelmatig bewegen verlaagt de kans op aandoeningen en kan een gunstige invloed hebben op chronische ziekten en op ons functioneren.
Belemmeringen voor ouderen in de openbare ruimte
Veel ouderen ervaren dagelijks belemmeringen als ze willen bewegen in de openbare ruimte, zo blijkt uit onderzoek[1]. Deze hebben te maken zowel sociale als fysieke aspecten:
- De grootste belemmering om te bewegen in de openbare ruimte is dat ouderen zichzelf kwetsbaar voelen en denken dat ze niet meer tot bewegen in staat zijn.
- Ook de fysieke leefomgeving vormt een belemmering. Smalle en scheve trottoirs en steile straten worden als onprettig ervaren.
- De verkeersonveiligheid is eveneens een belangrijke belemmering. Automobilisten, scooters, elektrische fietsers en wielrenners rijden volgens ouderen veel te hard.
- Sociale onveiligheid speelt een grote rol in de keuze die ouderen maken om wel of niet in de openbare ruimte te bewegen. Het bekende fenomeen de babbeltruc zorgt ervoor dat ouderen de deur niet meer opendoen, ’s avonds niet naar buiten komen en zich onveilig voelen in de wijk.
- Tot slot maakt het uit als de fysieke leefomgeving aantrekkelijk is. Als dat niet het geval is, belemmert dat ouderen naar buiten te gaan. Onderhoud van straten (met name groenvoorziening), straatkunst en kleurgebruik in de wijk kunnen deze belemmeringen wegnemen.
Inspiratiegids
Lees meer over de belemmeringen die ouderen ervaren in de openbare ruimte en wat meer buiten bewegen oplevert in de online inspiratiegids inclusieve beweegvriendelijke omgeving. Daar vind je ook tips en inspiratie voor het ontwerpen van een beweegvriendelijke omgeving voor ouderen, hoe je hen daarbij betrekt en hoe je ze kunt stimuleren buiten te bewegen.
Voordelen voor ouderen in de openbare ruimte
Ouderen bewegen meer als hun directe omgeving hen daarbij steunt en motiveert, blijkt uit onderzoek[1]. Een beweegvriendelijke omgeving:
- Verbetert fysieke gezondheid
- Creëert vertrouwen
- Vermindert eenzaamheid
- Verbetert leefbaarheid
1. Verbetert fysieke gezondheid
Regelmatig bewegen is om drie redenen goed voor ouderen:
- Regelmatig bewegen bevordert de kwaliteit van leven. Matig intensieve lichamelijke activiteit, zoals fietsen of stevig wandelen, heeft al een gunstig effect op de gezondheid, mits het regelmatig gebeurt. Het kan direct of indirect het risico verlagen op het ontstaan van ziekten.
- Regelmatige lichamelijke activiteit kan de gevolgen van het verouderingsproces vertragen. Door de afname van bijvoorbeeld spierkracht en uithoudingsvermogen functioneren ouderen minder goed. Dit heeft gevolgen voor hun zelfredzaamheid en participatie in de maatschappij. Onderzoek heeft aangetoond dat regelmatige fysieke activiteit kan bijdragen aan zelfredzaamheid en participatie.
- Regelmatig bewegen levert gezondheidswinst op. Juist bij de meest inactieve groepen is het effect van bewegen groot. Zo is doorgerekend dat 55-plussers die voldoen aan de Nederlandse beweegrichtlijnen (150 minuten per week matig intensief bewegen) tussen de € 2.500 en € 4.000 per jaar minder zorgkosten maken dan 55-plussers die inactief zijn.
2. Creëert zelfvertrouwen
Professionals, vrijwilligers en buurtbewoners kunnen ouderen op drie manieren zelfverzekerder maken:
- Wanneer ouderen meedoen aan trainingen die inzicht geven in wat ze wel en niet meer kunnen – denk aan fietstraining –, krijgen ze vertrouwen in hun eigen beweegvaardigheden.
- Wanneer de verkeersveiligheid in de wijk erop vooruitgaat, neemt hun vertrouwen in hun fysieke omgeving toe.
- Wanneer de sociale controle in de wijk hoog is, groeit hun vertrouwen in de sociale leefomgeving.
Brede SPUK
Een aantrekkelijke en uitnodigende leefomgeving creëren voor ouderen is een actueel en urgent thema. Vitaal ouder worden is namelijk één van de doelstellingen van het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA). En met het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO) wordt ingezet op zo lang mogelijk zelfstandig kunnen zijn, regie kunnen houden op je eigen leven en wonen op een plek waar je je thuis voelt. In beide komt ook de doelstelling terug van een leefomgeving die uitnodigt tot bewegen en ontmoeten. En dat is met het deelakkoord ‘ruimte voor sport en bewegen’ ook onderdeel van het Sportakkoord II.
De Brede SPUK biedt middelen om hier integraal op in te zetten. Lees meer in de Brede SPUK Sport- en Beweegwijzer en het artikel Eén uitkering voor gezondheid, sport en bewegen, cultuur en sociale basis.
3. Vermindert eenzaamheid
Ouderen geven aan dat ze een straat aantrekkelijker vinden als er meer ouderen van gebruikmaken. Wanneer bij de inrichting van de leefomgeving aandacht is voor de aspecten die ouderen belangrijk vinden, zoals een nette straat, een mooie en aantrekkelijke omgeving, veilige wegen en stoepen, zullen zij meer gebruik maken van de openbare ruimte. En meer bewegen. Als gevolg hiervan wordt de sociale cohesie en het contact tussen wijkbewoners bevorderd. Betrokkenheid tussen buren vermindert eenzaamheid.
4. Verbetert leefbaarheid
Sociale cohesie in een buurt ontstaat door spontane ontmoetingen. Die ontstaat sneller wanneer een mooie woonomgeving wordt gecreëerd. Zo ontstaat gezelligheid en een goede verstandhouding tussen buurtbewoners. Als er meer bedrijvigheid op straat is, gaan ook ouderen eerder naar buiten. Een betere sociale cohesie heeft ook gevolgen voor de veiligheid in de buurt. Mensen kloppen sneller bij elkaar aan als zij elkaar op straat al eens hebben gesproken.
Beweegtuin Hatert in Nijmegen
De gemeente Nijmegen nam het initiatief om een Beweegtuin in de wijk Hatert te realiseren. Diverse partners (beleidsmedewerkers van de gemeente, fysiotherapeuten, gezondheidsmakelaars en de klankbordgroep senioren) werkten aan de voorbereiding en uitvoering van de Beweegtuin. In de planvorming waren ook senioren uit de wijk betrokken. Dit leidde tot praktische tips voor een voorziening die niet alleen op bewegen was gericht, maar ook tot gezelligheid voor de wijkbewoners op leeftijd, zoals een bank, toilet en koffie na afloop.
De Beweegtuin in Hatert is een plek in de buitenlucht waar senioren, maar ook anderen, zelfstandig aan hun lichamelijke gezondheid, conditie, lenigheid en stabiliteit kunnen werken. Hierbij kan men gebruikmaken van beweegtoestellen en -oefeningen. De Beweegtuin is openbaar en gratis. Het is ook mogelijk om onder begeleiding van bijvoorbeeld fysiotherapeuten te sporten. In de winter kunnen de groepen die sporten onder begeleiding terecht in het wijkcentrum van Hatert.
In de wijk Hatert is de sociale cohesie zichtbaar versterkt door de komst van een beweegtuin. Wijkmanager Ed van Dael: “Niet alleen breng je met de beweegtuin mensen letterlijk in beweging, maar je brengt ook diverse bewonersgroepen bij elkaar: jongeren en ouderen, sport- en wandelclubs, allochtone vrouwen. De gezondheidsinsteek heeft dus tevens positieve gevolgen voor de sociale cohesie in de wijk.”
Aan de slag
Zelf aan de slag met het inrichten van een beweegvriendelijke omgeving voor ouderen? Neem dan contact op met Mitchell Tollenaar (specialist ouderen) en Dianne Scholte (specialist beweegvriendelijke omgeving) van Kenniscentrum Sport & Bewegen.
Bron
- Korbee S, Koster L. Fit en vitaal, bewegen in de wijk doen wij toch allemaal?. Ede: Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB); 2014.
