SALVO wil dat leerlingen, leraren en de schoolleiding maar ook ouders en andere betrokkenen met elkaar in gesprek gaan over de invulling van de lessen lichamelijke opvoeding. Maar ook over het beweegbeleid van de school en de sport- en beweegmogelijkheden in en om de school. De kracht van deze aanpak is dat je op deze manier ideeën kunt ontwikkelen die goed aansluiten bij de belevingswereld van jongeren. Vervolgens worden de activiteiten ook echt met elkaar ontwikkeld. Ter ondersteuning is een leidraad voor docenten, schoolleiders en coördinatoren Gezonde School uitgewerkt. De leidraad is gebaseerd op de uitkomsten van de pilots die op diverse scholen hebben gedraaid.
Schoolspecifiek programma: hoe werkt het?
Ga je aan de slag met SALVO, zorg dan dat de hele school enthousiast is. Niet alleen die docenten die zich altijd al inzetten voor een actieve leefstijl maar juist ook die andere docenten en de directie. Vorm daarna een werkgroep van gemotiveerde leerlingen, docenten, directieleden, ouders en bijvoorbeeld iemand van de sportservice. De werkgroep zorgt dat er een schoolspecifiek programma ontwikkeld wordt, dat ruimte biedt voor de persoonlijke interesses van de leerlingen.
“We waren wel al bezig met de Gezonde School, maar zonder SALVO hadden we dat nooit voor elkaar gekregen.”
docent LO en docent Zorg & welzijn
De droom van de school
In de opstartfase van het project is iedereen actief betrokken bij het nadenken over en meewerken aan de droom/ambitie van een actieve leefstijl voor de leerlingen en de medewerkers van de school. Tijdens de analysefase worden alle bronnen in kaart gebracht die helpen om de droom van de school te realiseren. Denk aan speelruimte en -materialen (fysieke leeromgeving), inspirerende professionals en kwaliteiten (sociale leeromgeving), vaardigheden en talenten van leerlingen. Een photovoice sessie is een instrument dat de leerlingen helpt om met foto’s de belangrijkste bronnen boven tafel te krijgen en met elkaar te bespreken. Je kunt dit met een klas oppakken of met een groep leerlingen die een goede afspiegeling vormen van de leerlingen die je wilt bereiken.
“Ik heb een foto gemaakt van deze houten boom in de hal, omdat iedereen hieraan mee gewerkt heeft met timmeren en schilderen en hij de school opfleurt.”
Leerling
Ontwerpen, uitvoeren en evalueren
In de ontwerpfase ontwikkelen docenten en leerlingen samen een plan om in, om en op de school actiever te zijn. Tijdens de uitvoeringsfase worden alle activiteiten uit het plan breder binnen de school uitgevoerd: in verschillende leerjaren of onderwijsniveaus. In de evaluatiefase wordt bekeken: hoeveel leerlingen zijn bereikt, zijn zij meer gaan bewegen, is hun leefstijl actiever geworden, hoe actief hebben leerlingen in het project geparticipeerd, welke aanbevelingen zijn er, hoe staat het met de inbedding van het activiteitenplan in en rondom de school. Wil je als school met het project aan de slag dan hoef je het wiel niet opnieuw uit te vinden: photovoice, vragenlijsten, draaiboeken, handreikingen etc zijn beschikbaar. De producten zijn op te vragen bij de auteurs van dit artikel, zie hieronder voor meer informatie.
“Ik heb een foto gemaakt van een muur met graffiti. Ons speelplein heeft een hoge muur en voelt als een gevangenis. Met graffiti wordt het veel aantrekkelijker.”
Leerling
Praktijkvoorbeeld: succesvolle SALVO aanpak in Brabant
De SALVO aanpak is gestart op een VMBO-school in Brabant met ongeveer 400 leerlingen: VMBO-basis, -kader en een aantal leerlingen met rugzakjes. In het begin moest iedereen wennen aan de nieuwe rollen: leerlingen leek het leuk eigen baas te zijn, maar ‘schrokken’ toen ze aan de slag moesten. Docenten zochten naar hun nieuwe rol als coach/begeleider. Maar toen het team echt van start ging en gevraagd werd een naam en een logo te ontwerpen en ze ook nog eens groen licht kregen voor hun eigen idee van een indoor ‘obstacle run’ wilden ineens heel veel leerlingen meedoen, ook niet-sporters. Op dit moment staan er nog veel activiteiten op de planning en lopen er veel gesprekken met samenwerkingspartners. Aanhaken van lokale sportverenigingen blijft echter lastig omdat hun primaire doel meestal ledenwerving is. Ook blijft het spannend of deze participatieve aanpak duurzaam is.
Ook aan de slag met SALVO?
Meer weten over SALVO en hoe je leerlingen door een participatieve aanpak kunt verleiden om te gaan sporten en bewegen? Gebruik maken van photovoice, vragenlijsten of het draaiboek? Neem dan contact op met Gwendolijn Boonekamp, gwendolijn.boonekamp@han.nl of John Dierx, j.dierx@knowhow2share.com.
Op dit moment worden de resultaten van het programma en de pilots verwerkt. De uitkomsten zijn naar verwachting in de eerste helft van 2018 bekend.
ZonMw-project SALVO
Het vierjarige ZonMw-project SALVO is gestart in 2013. Als eerste stap is binnen het project literatuuronderzoek uitgevoerd. Het blijkt dat mensen en vooral adolescenten die weinig actief zijn de grootste risico’s lopen op nadelige effecten op hun gezondheid op de langere termijn (referentie 1). Inzetten op jongeren is dan ook gewenst. Uit de analyse van de interventies kan geconcludeerd worden dat actieve participatie door de jongeren, betrokkenheid van de ouders en de school en een programma op maat voor een groot deel het succes van een aanpak bepalen.
Meer lezen? Vind meer publicaties over sport en bewegen op het VMBO in de Kennisbank Sport en Bewegen.
Referenties:
van de Kop, J. H., van Kernebeek, W. G., Otten, R. H. J., Toussaint, H. M., & Verhoeff, A. P. (2019). SchoolBased Physical Activity Interventions in Prevocational Adolescents: A Systematic Review and Meta-Analyses. Journal of Adolescent Health, 65(2), 185-194. https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2019.02.022 (Tijdens het schrijven van dit artikel nog in voorbereiding)
