Wat is beweegruimte voor ouderen?
Ouderen denken bij de term ‘beweegruimte voor ouderen’ aan wandelen, contact met de wijkbewoners, tuinieren, kinderboerderij, genieten, marktbezoek, eendjes voeren, tuin sproeien, schommelen, rollator, jeu de boules, watertafel, duofiets, wandeling met een praatje, tafeltennistafel, beleeftuin, langzaam, vrijwilligers, participatie, winkelen, fietsen, paardrijden.
Vier meetinstrumenten en methoden
Als een gemeente of woonzorginstelling aan de slag gaat met het inrichten van een beweegvriendelijke omgeving voor senioren is het zaak de wensen en behoeften te kennen. Om die in kaart te brengen kunnen gemeenten de volgende instrumenten en methoden inzetten:
- Focusgroepen
- Buurt/wijkwandeling
- Huisbezoeken
- Vragenlijst
1. Focusgroepen
Een focusgroep is een speciale groep in termen van doel, samenstelling, grootte en werkwijze. Het is een homogene groep, bestaande uit 6 tot 12 personen die een gestructureerde discussie voeren. In een focusgroep gaat de gespreksleider op zoek naar de meningen van deelnemers aan de hand van een topiclijst met gespreksonderwerpen. Van het gesprek wordt een verslag gemaakt op basis van aantekeningen, of het gesprek wordt opgenomen op een recorder.
In een focusgroep kunnen deelnemers actief meedenken over problemen en oplossingen. De conclusies uit de focusgroep vormen de basis voor het plannen en invoeren van verbeteringen. Het is vaak voldoende om drie verschillende focusgroepen te maken. Vaak is dan het grootste gedeelte van de meningen gedekt. Als er in de derde focusgroep nog veel nieuwe inzichten naar voren komen, kan er een vierde focusgroep georganiseerd worden.
De begeleiding van een focusgroep bestaat uit twee mensen: een gespreksleider en een assistent die aantekeningen maakt en de opnames verzorgt.
Lees meer in de Handleiding focusgroep gesprekken met ouderen
Brochure Vitaal ouder worden
De brochure Vitaal ouder worden (2021) biedt tips om gesprekken goed voor te bereiden en uit te voeren. De brochure is bedoeld voor zowel actief ouder wordende inwoners zelf, die zich willen inzetten voor vitaal ouder worden in hun buurt, als voor professionals en vrijwilligers in wonen, welzijn en zorg. De brochure is een samenwerking vanuit het Consortium BeterOud.
2. Buurt/wijkwandeling
In een buurt/wijkwandeling spelen bewoners een centrale rol. Tijdens de wandeling brengen bewoners in kaart welke knelpunten en kansen de buurt of wijk heeft om bewegen te stimuleren. Daarbij worden bewoners uitgenodigd en gestimuleerd om zelf oplossingen te bedenken. Voor een buurt/wijkwandeling is het van belang een homogene groep bewoners uit dezelfde buurt te hebben.
De groep bestaat bij voorkeur uit 4 tot 6 mensen, ook vanuit veiligheidsoverwegingen. De bewoners moeten zich, al dan niet met hulpmiddelen, zelfstandig kunnen voortbewegen. Aan de hand van een vooraf opgestelde topiclijst gaat de begeleider op zoek naar de meningen van bewoners.
De begeleider kan foto’s maken van knelpunten en kansen die bewoners onderweg benoemen. Daarnaast is het van belang om tijdens de wandeling aantekeningen te maken of de gesprekken op te nemen. De conclusies van de wandeling en het gesprek vormen de basis voor het plannen en invoeren van verbeteringen.
Lees meer in de Handleiding buurt/wijkwandeling met ouderen
Handvatten voor bewonersparticipatie
Bewoners zijn steeds vaker betrokken bij programma’s en projecten die gaan over een gezonde inrichting van de leefomgeving. Met de komst van de Omgevingswet zal deze bewonersparticipatie een steeds grotere rol gaan spelen. De Omgevingswet stelt hun betrokkenheid bij projectbesluiten voor grotere projecten namelijk verplicht. Maar hoe pak je dat aan en hoe richt je bewonersparticipatie in? Het RIVM schreef een Handreiking Bewonersparticipatie bij de inrichting van een gezonde leefomgeving waarin hiervoor handvatten worden gegeven.
3. Huisbezoek
Tijdens een huisbezoek wordt een een-op-eengesprek met de bewoner gevoerd. Tijdens dit gesprek gaat de interviewer op zoek naar de mening van de bewoner aan de hand van een (semi-) gestructureerde vragenlijst. Van het gesprek wordt een verslag gemaakt op basis van aantekeningen of het gesprek wordt opgenomen met een recorder. Tijdens het interview kan de bewoner actief meedenken over problemen en oplossingen.
De conclusies uit het interview vormen de basis voor het plannen en invoeren van verbeteringen. Afhankelijk van de homogeniteit van de bewoners valt het aantal interviews te bepalen. Zijn de bewoners qua eigenschappen redelijk homogeen, dan zijn er waarschijnlijk minder interviews nodig om alle meningen boven tafel te krijgen. Het interview wordt gewoonlijk gehouden door één interviewer. Zo ontstaat snel een vertrouwensband.
Het belangrijkste voordeel van interviews is dat de interviewer kan doorvragen. Dat leidt tot volledige antwoorden; onduidelijkheden kunnen ter plekke worden verhelderd. Daarnaast kan de interviewer de volgorde van vragen ter plekke bepalen. Het is mogelijk om gedetailleerde vragen te stellen, en er is geen voorwaarde aan lees- en schrijfvaardigheden van de deelnemers. Het grootste nadeel van interviews is dat ze vaak duur en tijdrovend zijn, en er is risico op interviewer bias (bewuste of onbewuste beïnvloeding door interviewer).
Lees meer in de Handleiding huisbezoek aan ouderen
4. Vragenlijst
Een vragenlijst levert vooral kwantitatieve data op. Een vragenlijst heeft als voordeel dat die snel onder een groot aantal mensen te verspreiden is. Daardoor geeft een vragenlijst vaak een goed algemeen beeld. De gegevens zijn echter vaak minder specifiek dan gegevens die met behulp van een kwalitatief instrument/methode zijn verzamelt. Ook is een hoge respons niet altijd gegarandeerd. Een vragenlijst vergt echter minder tijd van zowel de deelnemer als de onderzoeker en is een een relatief goedkope manier om data te verzamelen. De vragen moeten eenduidig en eenvoudig te begrijpen zijn en de deelnemers moeten geletterd zijn.
Bekijk de vragenlijst voor ouderen
Inspiratiegids
Lees meer over het ontwerpen van een beweegvriendelijke omgeving voor ouderen in de online inspiratiegids inclusieve beweegvriendelijke omgeving. Daar vind je ook hoe je ouderen stimuleert om (meer) te bewegen in de openbare ruimte.
Aan de slag
Zelf aan de slag met het inrichten van een beweegvriendelijke omgeving voor ouderen? Neem dan contact op met Mitchell Tollenaar (specialist ouderen) en Dianne Scholte (specialist beweegvriendelijke omgeving) van Kenniscentrum Sport & Bewegen.
